DÜNYA, GÜNEŞ ve AY
Güneş, Dünya ve Ay
Bulutsuz bir günde gökyüzüne baktığımızda Güneş’i, gece ise
Ay ve yıldızları görürüz. Güneş, Dünya, Ay ve bütün yıldızlar uzay adı verilen
sonsuz bir boşluk içinde bulunmaktadır. Günümüzde Güneş, Dünya ve Ay’ın küreye
benzediğini biliyoruz.
Geçmişte insanlar Güneş, Dünya ve Ay’ın şekilleri
hakkında değişik görüşler ortaya atmışlardır. Anaximenes’e göre (M.Ö. 585-525)
Dünya düz bir tepsi gibi olup hava içinde yüzer, Güneş ise ince bir yaprak gibi
gökyüzünde hareket edermiş. Mısırlı bilim adamları da Dünya’nın tepsi biçiminde
olduğunu, ortasında verimli bir çukurluk çevresinde yüksek dağlar olduğunu ve bu
tepsinin suda yüzdüğünü ortaya aymışlar.
Yukarıdaki düşüncelerden de
anlaşıldığı üzere insanlar meraklarını gidermek amacıyla sürekli araştırmalar
yapmışlardır. Bilim insanları, uzay ve gök cisimlerinin gizemini çözmek amacıyla
gözlem evleri kurmuş, teleskopu icat etmişlerdir. Teleskop, gök cisimlerini
gözlemek amacıyla kullanılıp Güneş, Dünya ve Ay’ın bilinmeyen birçok yönünü
çözmemizi sağlamıştır.
• GÜNEŞ: Çok sıcaktır ve yanmakta olan gazlardan oluşan ateşten bir topa benzer. Çok güçlü
bir ısı ve ışık kaynağıdır. Güneşin güçlü ışığı gözlerimiz için çok zararlıdır.
Bu nedenle hiçbir zaman güneşe çıplak gözle, özellikle de teleskop ve dürbün ile
bakılmamalıdır.
• DÜNYA: Güneşin çevresinde dolanan bir gezegendir. Dünyanın katmanlardan oluşan bir küreye benzediğini
dördüncü sınıfta öğrenmiştik.
• AY: Küre biçiminde bir gök cismidir. Ay’dan gelen ışığın kaynağı Güneş’tir. Ay’ın kendi
ışığı yoktur. Bu nedenle dürbün ve teleskopla bakılabilir.
Yapılan gözlemlere göre, Ay’ın çapını 1 birim olarak kabul edersek Dünya’nın çapı 4
birim, Güneş’in çapı ise 400 birimdir. Diğer bir ifade ile Güneş’in çapı:
Dünya’nın çapının 100, Ay’ın çapının ise 400 katıdır.
Ay, Dünya’dan yaklaşık 348 bin km uzaklıkta, Dünya’ya en yakın gök cismidir. Güneş ise çok
uzaktadır. Güneş, Dünya’ya Ay’dan 400 kez daha uzaktadır. Güneş, Ay’dan çok
büyük olmasına rağmen, Dünya’ya olan uzaklıklarının farklı olması nedeniyle aynı
büyüklükteymiş gibi görünür. Camdan dışarı baktığınızda uzaktaki bir arabayı,
yakındaki bir arabadan daha küçük görürsünüz. Çünkü cisimler uzaklaştıkça gerçek
boyutlarından daha küçük görünürler. Aslında gerçekte aralarında bu kadar
büyüklük farkı yoktur. Siz de benzer örnekler verebilir misiniz?
Gece ve Gündüz Nasıl Oluşur?
Çok eskiden insanlar gökyüzündeki Güneş ve Ay’ın, Dünyanın çevresinde döndüğüne
inanılırdı. Günümüzde ise Dünya’nın, Güneş’in etrafında döndüğünü biliyoruz.
Dünya aynı zamanda sürekli olarak kendi etrafında da dönmektedir.
Bir el feneri Güneş olarak düşünülürse, önüne konulan
topun bir tarafı aydınlanırken, diğer tarafı karanlık kalır.
Bu durumda
sizce gündüz nasıl geceye, gece nasıl gündüze dönüşür?
Dünya’mızın kendi
ekseni etrafında dönmesiyle gece ve gündüz oluşur.
Konuşmalarımızda “Güneş doğdu.” , “Güneş battı.” sözlerini sıkça
kullanırız. Bu sözlerden ne anlıyorsunuz?
• Dünya’nın, kendi etrafındaki
dönüş hareketinin yönü batıdan doğuya doğrudur.
• Dünya’nın kendi etrafındaki
bir tam dönüşünü tamamladığı süreye bir gün adı verilir.
• Bir günlük süre
içinde bir kez gündüz, bir kez gece olur.
• Dünya’nın ışık alan bölümlerinde
gündüz, ışık almayan bölümlerinde ise gece yaşanır.
• Gece ve gündüzden
oluşan bir günlük süre, Dünya’nın kendi etrafındaki bir tam dönüş hareketinin
tamamlandığı doğa olayıdır.
• Saat ise insanların, Dünya’nın bu hareketini
tamamladığı bir günlük süreyi, 24 zaman dilimine ayırmasıyla oluşturduğu bir
zaman süresidir.
• İnsanlar bir günlük süreyi 24 saat kabul etmişlerdir.
Tarih boyunca insanlar, zamanı gittikçe daha küçük parçalara bölüp
ölçmüşlerdir. Zamanı günlere bölmek tarlalarda çalışanlar ve avcılar için
önemliydi. Sonraları, fabrikada çalışanlar için ücretlerini belirlemede saatler
ön plana çıkmıştır. Günümüzde ise bilim adamları, dakika, saniye ve daha küçük
zaman dilimleri kullanmaktadır. Tüm bu ölçüler, dönemin şartlarına göre değişim
göstermektedir. Saat, dakika, saniye ve diğer ölçüler, insanlar tarafından
şartlara göre belirlenmiştir
Güneş mi Yoksa Dünya mı Hareket
Ediyor?
Hepiniz çeşitli taşıtlarla yolculuk etmişsinizdir. Hızlı
hareket eden bir otomobilde ya da trende yolculuk yaparken yol kenarındaki
ağaçlar ve telefon direkleri, hızla hareke ediyorlarmış gibi görünür. Oysa siz
hareketli, ağaçlar ve direkler ise hareketsizdir.
Dünya dönmekte ve
Güneş’in etrafında dolanmaktadır. Buna rağmen biz, bunu hissetmez; yeryüzü
sabit, Güneş’i hareketliymiş gibi hissederiz.
Artık biliyoruz ki hareket
eden Güneş değil, Dünya’dır. Güneş’i hareketliymiş gibi hissetmemizin nedeni ise
Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.
Dünya’mızın hareketlerini bir topacın dönüşüne benzetebiliriz.
Topaç kendi ucunda dönerken zemin üzerinde de daireye benzer bir yol üzerinde
dolanır.
Dünya’mızın Güneş etrafındaki hareketi de, topacın dönerken yerdeki
dolanımına benzer. Dünya kendi çevresinde dönerken bir yandan da Güneş’in
çevresinde dolanır.
Dünya bu dolanımını ne kadar sürede
tamamlar?
AŞAĞIDAKİ SORULARI CEVAPLANDIRINIZ:))
1- Dünya, Güneş ve Ay’ın büyüklüğü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) Büyüklükleri birbirine yakindir.
B) Güneş içlerinde en büyük alanıdır.
C) Dünya içlerinde ne büyük alanıdır.
D) Güneş ve Dünya’nın büyüklükleri birbirine yakin, Ay’ınki ise onlardan
küçüktür.
2-Ay’ın hareketleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) Dünya etrafında dönme süresi kendİ ekseni etrafında
dönme süresine eşittir.
B) Kendi etrafında dönme hareketi yapar.
C) Tek başına Güneş etrafında dönme hareketi yapar.
D) Kendi etrafında dönem süresi Güneş etrafındaki dönme süresine eşittir.
3-Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A. Güneş’in hareketliymiş gibi görünmesinin nedeni, Dünya’nın kendi etrafındaki dönüsüdür.
B. Cisimler uzaklaştıkça gerçek boyutlarından küçük görünür.
C. Ay’ın Dünya’dan bakıldığında yaklaşık olarak Güneş’le ayni büyüklükte görünmesinin nedeni,
Dünya’ya en yakin gök cismi olusudur.
D. Ay’ın evrelerinin oluşmasında yalnızca Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hareketi etkilidir
4- Aşağıda verilen zamanlardan hangisinde gökyüzüne bakıldığında Ay ve Güneş’i
birlikte gözlemleme ihtimali daha yüksektir?
A) Sabah saat 10′da
B) Öğlen saat 12′de
C) Öğleden sonra saat 3′te
D)Güneş’in batmaya
yaklaştığı saatlerde
5-. Ay’ın kendi çevresindeki dönme süresi, Dünya çevresindeki dönme
süresi birbirine
eşit olmasaydı, aşağıdakilerden hangisinin olması
beklenirdi?
A)Güneş tutulmasının meydana
C)Ay’ın,Dünya’dan hep
ayni şekilde görülmesi
D) Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzünün
görülmemesi (1995- AL)
6-Aşağıdakilerden hangisi
sabittir
A)Güneş B)Ay C)Dünya D) Gezegen
7- I Dünya, Güneş etrafındaki dolanımını 365 gün 6
saatte tamamlar.
II. Ay, Dünya etrafındaki dolanımını bir günde
tamamlar.
III. Ay kendi etrafında dönerken ayni anda Dünya etrafında
dolanır.
Yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?
A.)I
ve II B.II ve III
C.I ve III
D.I,II ve III
8- Gökyüzünü
gözlemlemek için hangi araç kullanılır?
A) Dürbün
B)Tepegöz
C)Teleskop
D)Periskop
9- Dünya’nın hareketleri ile
ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A) Güneş etrafındaki hareketi 1 ay sürer.
B) Kendi etrafındaki hareketi 1 gün sürer.
C) Ay etrafındaki hareketi 1 ay sürer.
D) Ay etrafındaki hareketi 1 yıl sürer.
10-Kendi etrafında döner.
• Dünya’nın etrafında dolanır.
• Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanır.
Yukarıdaki bilgiler hangi gök
cismine aittir?
A. Ay
B. Güneş
C. gezegen
D.Dünya
11- Dünya’nın kendi ekseni etrafında hareketi sonucu Dünya üzerinde bir bölgede
gündüz, ayni anda başka bir bölgede gece olmaktadır.
Yukarıdaki bilgiye göre aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) Dünya, kendi ekseni
etrafında dönme
hareketi yapar.
B). Güneş, bir ülkede batarken diğerinde
yeni doğar
C) Dünya üzerinde ayni anda hem gündüz
hem de gece yaşanır.
D) Bazı bölgelerde 6 ay gece yaşanır
12- Ay’ın değişik evrelerde gözlenmesinde aşağıdakilerden
hangileri etkilidir?
I.Ay’ın Dünya etrafında dönmesi
II.Dünya’nın
kendi ekseni etrafında dönmesi
III.Dünya’nın ekseninin yörünge düzlemine eğik
olması
A) II–III
B) I– II
C) Yalnız I
D) I – II – III
13- •Kendi etrafında döner.
• Güneş etrafında
dolanır.
• Kendi etrafındaki dönüsünü bir günde
tamamlar.
Verilen özellikler hangi gök cismine aittir?
A. GüneŞ
B. Dünya
C. Ay
D. yıldız
14- Mevsimlerin meydana geliş sebepleri
hangileridir?
I Dünya’nın Güneş çevresinde dönmesi
II. Dünya’nın ekseninin yörünge
düzlemine eğik olması
III. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi
A)I – II
B) Yalnız I
C) 11- III
D)II-I- III
15. Ay’ın evreleri oluş sırasına
göre hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A.yeni ay-dolunay -ilk dördün-son dördün
B.yeni ay-ilk dördün -son dördün -dolunay
C. ilk dördün-yeni ay -dolunay-son dördün
D. yeni ay – ilk dördün – dolunay – soN dördün
ARKADAŞLAR ŞİMDİDE KONUMUZLA İLGİLİ VİDEO İZLEYELİ